ADHD i ADD
ZESPÓŁ ADHD i ADD
Artykuł przedstawia krótką charakterystykę zaburzeń ADD i ADHD oraz efekty terapii Neurofeedback w opisanych zespołach. W skrócie przedstawiono dane naukowe porównujące efekty terapii farmakologicznej z terapią Neurofeedback.
Profesor Lubar, światowy autorytet w sprawach ADHD, wyróżnia 3 formy ADHD:
1. z hiperaktywnością – ADHD lub ADD+
2. bez hiperaktywności – ADD lub ADD-
3. typ mieszany.
Są to zaburzenia charakteryzujące się występowaniem co najmniej 3 głównych (osiowych) objawów:
1. nadpobudliwości psychicznej i ruchowej;
2. zaburzeń koncentracji i uwagi;
3. zaburzeń emocjonalnych w postaci impulsywności (agresja, wybuchowość).
Nadpobudliwość psychoruchowa
- nadmierna ruchliwość nie połączona z wykonywanymi zadaniami (chaotyczna);
- bieganie, poszukiwanie bodźców, wrażeń;
- „wiercenie” się na lekcji, bieganie, obgryzanie długopisu.
Zaburzenia koncentracji i uwagi
- krótki czas skupienia uwagi, łatwe rozpraszanie uwagi i myśli;
- nieumiejętność wybrania priorytetu (tego co jest najważniejsze w danej chwili);
- trudny kontakt z nauczycielem i rówieśnikami;
- zapominanie rzeczy, lekcji, zdarzeń;
- gubienie istotnych rzeczy: klucze, książki itp.
Impulsywność
- brak przewidywania następstw swoich działań;
- rozpoczynanie zadania bez wcześniejszego zapoznania się z jego treścią (instrukcją);
- gadatliwość, włączanie się do odpowiedzi bez udzielania głosu;
- wtrącanie się do wypowiedzi nauczyciela;
- nieustanne domaganie się odpowiedzi na pytania;
- duża wypadkowość z powodu wtargnięcia na jezdnię bez rozeznania sytuacji.
Częstość występowania: w USA – 7%; na świecie do 29% (Barkley 1998).
Zespół ma uwarunkowania genetyczne.
Cechy neurofizjologiczne ADHD
- obniżona aktywność okolicy czołowo-centralnej, wyrażająca się w postaci nasilenia fal wolnych theta a nawet delta;
- obniżona aktywność lewego płata czołowego;
- obniżona aktywność lewej półkuli;
- niedobór dopaminy w lewej półkuli;
- zazwyczaj nasilona aktywność prawej półkuli;
- nadmiar noradrenaliny w półkuli prawej.
Ostatnio wyróżniono jeszcze drugi typ zaburzeń w postaci nasilonego pobudzenia płatów czołowych, wyrażającego się w postaci zachowań agresywnych, kompulsywnych (przymusowe wykonywanie pewnych (najczęściej mało ważnych czynności)) i buntownicze Chabot (2001).
Leczenie farmakologiczne
Powszechnie stosowanymi lekami w ADD i ADHD są leki psychostymulujące takie jak: Ritalin, Concerta, Methylin, Dexedrine, czy Adderal. Leczenie farmakologiczne jest skuteczne w 50% u małych dzieci i ok. 75% w wieku szkolnym i wykazuje skuteczność jedynie w czasie pobierania leków. Leki te działają dość krótko: 3-4 godziny (Ritalin), Dexedryna ok. 8 godzin (Lubar 2003).
Ponadto leczenie farmakologiczne powoduje szereg efektów ubocznych w postaci:
- bólów, lęków, drażliwości;
- zaburzeń żołądkowo – jelitowych;
- bezsenności;
- opóźnienia lub zahamowania wzrostu;
- problemów sercowo-naczyniowych;
- zespołu tików (z. Tourett’a) (Goldstein i Goldstein 1990).
Stwierdzono, że 30-70% dzieci z ADHD „przechodzi” z symptomami w życie dorosłe.
Nie stwierdzono poprawy w leczeniu farmakologicznym w:
- czytaniu;
- skłonności do hazardu;
- uczenia się, z wyjątkiem poprawy uwagi;
- redukcji zachowań antyspołecznych;
- konfliktów z prawem (Fox i wsp. 2005).
Efekty terapii neurofeedback
Lubar ocenia skuteczność terapii neurofeedback w zespołach ADHD na 90 % (Thomson i Thomson 2006).
Chartier i Kelly (1991) analizując dane po przeprowadzonej terapii neurofeedback w zespołach ADD/ADHD w grupie 200 dzieci, stwierdzili istotną „dramatyczną” poprawę kliniczną.
Gaddes i Edgell (1994) – istotny wzrost IQ w standaryzowanych testach oraz poprawę w zachowaniu dzieci. W/w efekty opisali oni jako długotrwałe.
Linden i wsp. (1996) – 40 sesji neurofeedback w grupie pacjentów z ADHD, porównali z grupą kontrolną. Wzrost IQ i redukcja objawów ADHD.
Monastra (2002) przebadał 100 pacjentów w 2 grupach:
1. leczonej farmakologiczne Ritalinem;
2. leczonej tylko za pomocą neurofeedback.
W obu grupach uzyskano podobne wyniki po zakończeniu terapii.
Jednak po upływie roku:
1. grupa leczona za pomocą neurofeedback utrzymywała poprawę wyników w teście TOVA i w analizie ilościowej EEG (QEEG);
2. grupa leczona farmakologicznie nie utrzymywała pozytywnych efektów ani w teście TOVA, ani w QEEG.
Piśmiennictwo:
1. Barkley, R.A. (1998). Attention deficit hyperactivity disorder. A handbook for diagnosis and treatment (2 nd ed.), New York, Guilford.
2. Chabot R.J. et al. (2001). The clinical role of computerized EEG in the evaluation and treatment of learning and attention disorders in children and adolescents. J. Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, 13(2), 171-86.
3. Lubar, J. (2003). Neurofeedback for the management of attention deficit disorders. Biofeedback. Schwartz, M.S. and Andrasik, F. (eds), Guilford Press, 409-437.
4. Goldstein S. and Goldstein, M. (1990). Managing attention disorders in children: A guide for practitioners. New York, Willey.
5. Fox, D.J. et al. (2005). Neurofeedback: An alternative and efficacious treatment for attention deficit hyperactivity disorder. Appl. Psychophysiol. Neurofeedback, 30, 4, 365-373.
6. Thompson, M. And Thompson, L. (2003). The neurofeedback book. The Association for Applied Psychophysiology and Biofeedback, Wheat Ridge, Colorado, USA.
7. Chartier G. and Kelly N. (1991) Neurofeedback treatment of attention deficit-hyperactivity disorder. Grand Rounds Presentation, Rex Hospital, Raleigh. NC.
8. Gaddes W.M. and Edgel D. (1994) Learning disabilities and brain function. New York: Springer-Verlag.
9. Linden M. et al. (1996) A controlled study of the effects of EEG biofeedback on cognition and behaviour of children with attention deficit disorder and learning disabilities. Biofeedback and Self Regulation, 2, 35-49.
10. Monastra V.J. et al. (2002) The effects of stimulant therapy, EEG biofeedback and parenting style of the primary symptoms of attention-deficit hyperactivity disorder. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 27, 231-249.
11. Rossiter T.R. and La Vaque T.J. (1995) A comparison of EEG biofeedback and psychostimulants in treating attention deficit hyperactivity disorders. Journal of Neurotherapy, 1, 48-59.
